Đây là kết quả được rút ra từ cuộc Điều tra chuyển tiếp từ trường học đến việc làm của ILO được thực hiện tại 53 quốc gia từ năm 2012 – 2016, thực hiện 2 lần tại một số nước. Tại Việt Nam, đợt đầu tiên được thực hiện trong năm 2012-2013 với mẫu khảo sát là hơn 2.700 thanh niên (từ 15 – 29 tuổi) và đợt thứ hai trong năm 2015 với hơn 2.200 mẫu khảo sát.
Theo đó, ILO cho biết, sinh viên Việt Nam sau khi tốt nghiệp đại học mất trung bình 7,3 tháng để tìm được công việc đầu tiên khiến họ hài lòng.
Từ báo cáo, có thể thấy mối tương quan chặt chẽ giữa trình độ học vấn và thời gian chuyển tiếp sang thị trường lao động của thanh niên. “Lao động có trình độ trung học phổ thông cần thời gian dài hơn – trung bình là 17,8 tháng để tìm được công việc đầu tiên họ thấy ổn định và hài lòng”, ILO cho biết.
Điều tra cũng chỉ ra rằng 26% lao động trẻ có trình độ học vấn cao hơn yêu cầu công việc mà họ đang làm. Đồng thời, trình độ thấp hơn yêu cầu trong lao động trẻ vẫn là một vấn đề tại Việt Nam và 23,5% lao động trẻ nằm trong nhóm này.
“Điều này có nghĩa là doanh nghiệp đang chưa tận dụng hết tiềm năng, năng suất của nhiều lao động trẻ, mặt khác lại không thể hoạt động ở mức năng suất lao động tối đa của mình bởi họ tuyển dụng lao động thiếu khả năng”, Giám đốc ILO Việt Nam Chang-Hee Lee giải thích. “Sự không phù hợp với yêu cầu công việc có thể tạo ra gánh nặng lên từng cá nhân, doanh nghiệp và toàn xã hội.”
Theo kết quả báo cáo, gần 2/3 sinh viên trong năm 2015 cho biết thích làm việc trong khu vực nhà nước, chủ yếu là do sự hấp dẫn của công việc ổn định.
Mặt khác, ILO cho biết hiện tỷ lệ lao động Việt Nam không được tận dụng hết tiềm năng đang khá cao và chất lượng việc làm vẫn còn thấp. Khái niệm không được tận dụng được hết tiềm năng lao động được giải thích là những người thất nghiệp; người không tham gia hoạt động kinh tế nhưng cũng không đi học hoặc làm những công việc không thường xuyên.
Theo thống kê, tỷ lệ này năm 2013 là 47%, năm 2015 có giảm hơn, còn 43% nhưng vẫn là mức cao.
Song song với đó, những lao động trẻ có việc làm, chất lượng việc làm không đảm bảo lại là là rào cản lớn để Việt Nam cải thiện năng suất lao động.
Theo đó, dù 58,6% lao động làm công việc được trả lương, nhưng hơn 1/3 lao động trẻ vẫn làm những công việc dễ bị tổn thương như lao động tự làm hoặc lao động làm cho gia đình không được trả lương; và gần 1/2 thanh niên làm việc được trả lương nhưng không có hợp đồng bằng văn bản.
Khoảng 80% lao động trẻ làm các công việc phi chính thức – những công việc thiếu tiếp cận bảo trợ xã hội và sự bảo vệ về pháp luật căn bản, cũng như các quyền lợi của người lao động.
“Tuy Việt Nam không có tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cao ở mức báo động như nhiều nước khác, việc đảm bảo việt làm chất lượng cho thế hệ trẻ vẫn là thử thách lớn của đất nước,” Giám đốc ILO Việt Nam nhận định. “Nhiều lao động trẻ đang ở trong tình trạng không được bảo vệ ở nơi làm việc, đồng thời nhiều người khác cũng không tìm được những kiến thức, kỹ năng phù hợp từ ghế nhà trường để làm việc trong thị trường lao động hiện tại.”
Do đó, đại diện ILO kêu gọi tăng cường sự phối hợp giữa Chính phủ, công đoàn và doanh nghiệp nhằm để đẩy mạnh phát triển việc làm cho thanh niên và phát triển kinh doanh với khu vực tư nhân là đầu tầu kiến tạo việc làm.
Theo Trí Thức Trẻ
