Rất nhiều giả thiết đã được đưa ra để giải thích cho sự sụp đổ của Yahoo cũng như sự trỗi dậy của Google, thế nhưng bản thân tôi lại cho rằng chính cách làm thương hiệu khác nhau là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến kết cục này.
Sự trỗi dậy của Google đến đúng vào lúc Yahoo phải vật lộn để sống sót. Để lý giải nguyên nhân dẫn đến định mệnh của họ hôm nay, chuyên gia thương hiệu Denise Lee Yohn đã bình luận chi tiết về sự khác biệt trong cách làm thương hiệu của hai công ty trong bài viết dưới đây.
Chưa đầy hai tuần sau khi công ty mẹ Alphabet của Google chính thức trở thành tập đoàn có giá trị nhất thế giới, Yahoo bắt đầu chào bán mảng kinh doanh cốt lõi của mình. Sự đối lập đã trở nên không thể gay gắt hơn.
Rất nhiều giả thiết đã được đưa ra để giải thích cho sự sụp đổ của Yahoo cũng như sự trỗi dậy của Google, thế nhưng bản thân tôi lại cho rằng chính cách làm thương hiệu khác nhau là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến kết cục này.
Cụ thể là trong khi Google đã trở thành bậc thầy về quản trị và các chiến lược quảng bá thương hiệu, Yahoo vẫn không hề có một định hướng rõ ràng hay tầm nhìn dài hạn nào cho thương hiệu của mình. Chính sự thiếu vắng này dẫn đến một việc tung ra bộ nhận diện thương hiệu kém hiệu quả năm 2013.
Sai lầm của Yahoo
Định vị thương hiệu và sứ mệnh của Google đã quá rõ ràng: Sắp xếp, hệthống lại thông tin trên mạng cho toàn thế giới và khiến chúng trở nênhữu ích, dễ truy cập hơn đối với tất cả mọi người. Hai nhà sáng lậpLarry Page và Sergey Brin đều đã hoạch định sẵn sứ mệnh này từ những nămđầu hoạt động của Google và kể từ đó, công ty vẫn luôn cam kết làm đúngnhư vậy. Tuyên ngôn về sứ mệnh này cũng được viết rõ ràng trên tranglanding page của Google và thường xuyên được công ty nhắc đến trên cácphương tiện truyền thông. Các nhân viên Google cũng luôn coi đây là độnglực chính cho tất cả những gì họ làm.
Trái ngược với Google, sứ mệnh thương hiệu của Yahookhông hề rõ ràng – thực chất là chẳng ai biết liệu nó có tồn tại haykhông. Trên các trang của mình, Yahoo không hề có một lời tuyên bố chínhthức nào về tầm nhìn và sứ mệnh; những lời tuyên bố khác tìm thấy trênmạng lại thường không nhất quán, nếu không muốn nói là còn xung khắcnhau.
Theo một nhà nghiên cứu từng dành nhiều thời gian theo dõi các thôngcáo báo chí của Yahoo, phần giới thiệu về công ty được thay đổi gần nhưmỗi năm một lần.
Khi Marissa Mayer giữ chức CEO Yahoo, bà đã được kỳ vọng là một lãnhđạo có tầm nhìn, là niềm hy vọng duy nhất có thể cứu vớt công ty ra khỏivũng lầy lâu năm. Thế nhưng rút cục Mayer thậm chí còn không giải thíchnổi một cách rõ ràng với các nhà đầu tư, khách hàng, nhân viên cũng nhưtoàn thế giới về lý do tại sao Yahoo nên tiếp tục tồn tại.
Công bằng mà nói thì ngay từ khi mới thành lập, Yahoo đã gặp vấn đềvề sứ mệnh và định vị chính mình. Hai cậu sinh viên Stanford David Filovà Jerry Yang khi đó chỉ đơn giản là tạo lập Yahoo như một công cụ giúphọ theo dõi những thứ yêu thích trên mạng. Thế nhưng khi nhu cầu về mộtcỗ máy giúp tìm kiếm mọi thứ trên Internet của cư dân mạng thế giới bắtđầu trở nên sôi sục, những người lãnh đạo Yahoo lại không thể “nặn” rađược một lý do thuyết phục cho sự tồn tại của công ty giai đoạn sau đó.
Marissa Mayer thực tế đã rất cố gắng. Mùa thu năm ngoái, bà thậm chícòn phát hành một cuốn sách khích lệ cho tất cả các nhân viên Yahoo.Cuốn sách chưa đựng nhiều câu chuyện, hình ảnh và thông điệp về quá khứcũng như tầm nhìn tương lai của gã khổng lồ tìm kiếm cùng một lời tuyênthệ mới về sứ mệnh của công ty: “Trở thành công cụ dẫn đường không thế thiếu trong thời đại số, cho bạn và cho cả thế giới.”Thế nhưng lời tuyên thệ này vẫn chưa đủ sức hấp dẫn và có lẽ cũng đượctung ra quá muộn màng, sau hàng loạt thay đổi về sứ mệnh nhiều năm trướcđó.
Tất nhiên tuyên ngôn về sứ mệnh của công ty cũng không hẳn thứ quantrọng nhất quyết định sự sống còn của nó, thế nhưng bất cứ tổ chức nàocũng cần có lời tuyên bố hấp dẫn và thuyết phục về mục đích tồn tại củamình. Lãnh đạo các thương hiệu nổi tiếng nhất đều coi tuyên ngôn về sứmệnh như ngọn đuốc soi đường dẫn lối cho tất cả các chiến lược của họ.Thiếu vắng một sứ mệnh, tầm nhìn dài hạn cũng như định vị thương hiệu rõ ràng chính là nguyên nhân khiến Yahoo sa lầy.
Google kiến tạo, Yahoo nối gót
Yahoo cũng tỏ ra khá chậm chạp với thời cuộc. Mặc dù CEO Mayer từngđược khen ngợi khi chèo lái công ty chuyển dần sang các nền tảng mobilenhưng thực tế là thay đổi này chỉ được tiến hành để bắt kịp với thế giớichứ không phải là một cơ hội để Yahoo làm mới mình như nhiều người lầmtưởng. Mayer từng mô tả tầm nhìn của bà cho công ty như sau:
“Khi thế giới nội dung số trở nên ngày càng phong phú hơn, nhu cầusử dụng công cụ tìm kiếm và email cũng gia tăng, chúng ta cần thay đổicách chúng ta dẫn đường cho người dùng qua việc chuyển dần các sản phẩmcủa công ty sang mobile, TV, các thiết bị đeo thông minh, hệ điều hànhcho ô tô,… những nền tảng của tương lai. Chính vì vậy mà Yahoo sẽ tậptrung và đầu tư mạnh vào công nghệ tìm kiếm và truyền thông nội dung số,những thứ đặc biệt quan trọng để thực hiện vai trò dẫn lối cho ngườidùng online.”
Lời khẳng định của Mayer thực chất chỉ đơn thuần cho thấy phản ứngcủa công ty với những thay đổi tất yếu của thời cuộc chứ hoàn toàn khôngphải một cơ hội Yahoo tự tạo ra cho chính mình.
Hãy so sánh với những gì Larry Page mô tả về tầm nhìn của ông cho Alphabet:“Bấy lâu nay chúng tôi luôn tin rằng các công ty có xu hướng thỏa hiệpvới việc liên tục làm đi làm lại những thứ giống nhau và chỉ thay đổi,nâng cấp chút ít theo thời gian. Thế nhưng trong giới công nghệ, nơinhững ý tưởng mang tính cách mạng có thể châm ngòi cho sự phát triển củahàng loạt lĩnh vực mới, chắc chắn bạn phải ngừng thỏa hiệp với cái cũthì mới có thể luôn theo kịp thời đại.”
Alphabet, đúng như những gì Page mô tả, luôn không ngừng bành trướngra những lĩnh vực mới mẻ khác xa với các sản phẩm Internet ban đầu củaGoogle, trong đó có cả drone, xe tự lái, kính thực tế ảo hay công nghệsinh học.
Nguyên lời giới thiệu về Alphabet này đã là hiện thân cho hướng đidài hạn cũng như tầm nhìn cho thương hiệu của công ty. Tách riêng cácmảng kinh doanh, nghiên cứu khác ra thành các công ty con độc lập chophép Google giữ vững được sứ mệnh ban đầu của mình, đồng thời cũng khônglàm cản trở đến những sứ mệnh to lớn hơn mà công ty muốn theo đuổi quacác dự án đầy tham vọng sau đó mà điển hình là việc thành lập trung tâmnghiên cứu Jigsaw. Hủy bỏ cái tên ban đầu là Google Ideas để chuyểnthành Jigsaw, trung tâm nghiên cứu này có thể thoải mái theo đuổi sứmệnh của riêng nó – dùng sức mạnh của công nghệ để giải quyết nhữngthách thức nhức chính trị nhối nhất của thời đại, từ việc ngăn chặn cácvụ bạo lực cực đoan, bưng bít thông tin cho đến nạn tấn công mạng – màvẫn đảm bảo không làm ảnh hưởng gì đến định vị thương hiệu ban đầu củaGoogle.
Chiến lược tách riêng các mảng kinh doanh này có thể cũng sẽ rất hiệuquả nếu được Yahoo áp dụng từ sớm trước khi rơi vào tình trạng nguy cấpnhư hiện nay. Một thương hiệu tách riêng có thể sẽ bảo vệ Yahoo khỏinhững vấn đề liên quan đến việc thay đổi định vị thương hiệu hay quyếtđịnh tách riêng mảng cổ phần sở hữu tại Alibaba từng dấy lên nhiều nghivấn. Hiện tại, nếu rao bán xong mảng kinh doanh cốt lõi của mình, sốphận thương hiệu của Yahoo trong tương lai sẽ là câu hỏi lớn đối với dưluận.
Dù sao thì đây vẫn là thời điểm quá muộn để gã khổng lồ cứu vớt lạidanh tiếng, tất cả xuất phát việc thiếu vắng một tầm nhìn rõ ràng chothương hiệu ngay từ đầu.
Thay gỗ hay thay nước sơn?
Thiếu vắng sứ mệnh thương hiệu rõ ràng làm điểm tựa cũng như tầm nhìndài hạn để tiếp tục dẫn đầu, không có gì ngạc nhiên khi Yahoo bỏ lỡ cơhội làm mới chính mình thời điểm công ty thay đổi bộ nhận diện thươnghiệu năm 2013.
Logo mới chỉ đơn thuần là một bản nâng cấp logo cũ không có gì đặcsắc và cũng không hề truyền tải được điều gì rõ ràng. Trong thông báo vềviệc thay đổi bộ nhận diện thương hiệu, Mayer nói “Chúng tôi muốnlogo mới phản ánh một Yahoo khác biệt nhưng cũng đầy tinh tế; hiện đại,mới mẻ nhưng cũng hoàn toàn nhất quán với lịch sử hoạt động, đồng thờithể hiện được tính cá thể hóa và sự tự hào về công ty.” Mayer tiếptục mô tả về thiết kế logo mới với lời giải thích tại sao công ty quyếtđịnh bỏ đi những đường chân chữ trước đây, thế nhưng lại chẳng hề nói gìvề việc thay đổi này sẽ tác động gì đến định vị thương hiệu hay cótruyền tải được thông điệp nào không. Rút cục logo mới chỉ phản ánh “thiết kế mới và những trải nghiệm mới”, dù thực tế là tôi vẫn không hiểu ý Mayer muốn nhắc đến cái gì bởi chẳng thấy logo mới thể hiện được trải nghiệm gì mới mẻ cả.
Trong khi logo mới của Yahoo chỉ đơn thuần là chỉnh sửa về mặt thiếtkế, logo mới của Google lại mang đến một thông điệp rõ ràng về nhữngcách tân của thương hiệu này. Khi Google giới thiệu thiết kế logo tươisáng, trau truốt và được gắn nhiều animation hơn vào năm ngoái, công tyđã giải thích: “Nếu như ngày xưa, Google từng là điểm đến quen thuộctrên PC của bạn thì ngày nay, mọi người tương tác với Google qua rấtnhiều nền tảng, thiết bị, ứng dụng khác nhau. Chính vì vậy mà hôm nay,chúng tôi muốn giới thiệu thiết kế logo mới cùng bộ nhận diện thươnghiệu phản ánh đúng thực tế này. Nó cho thấy sự hữu ích lớn lao của nhữngcông nghệ Google tạo ra, ngay cả trên những màn hình thiết bị nhỏnhất.”
Thêm vào đó, trong khi sự thay đổi của Yahoo mang tính “tự phục vụ nhu cầu của mình” thì thay đổi của Google lại đi theo hướng “phục vụ nhu cầu của khách hàng”.
Sự đối lập gay gắt trong cách tiếp cận của Yahoo và Google cũng phảnánh tác động lớn lao của định vị và hoạch định tầm nhìn cho thương hiệu.Với hai yếu tố này, những thay đổi trong thiết kế nhận diện thương hiệusẽ thấm đẫm ý nghĩa và giá trị rõ ràng. Nếu thiếu vắng cả hai, nhữngthay đổi ở logo cũng chỉ như một màn thay “nước sơn” đơn thuần mà thôi.
Kết
Theo Trí thức trẻ/GenK
