Cần phải làm gì với những “thiên tài”?

Để lãnh đạo một tập thể nhân viên không phải là một việc dễ dàng và sẽ còn khó hơn bội phần nếu công ty của bạn hoạt động trong các lĩnh vực sáng tạo. Đối với dạng công việc này ngoài các kiến thức và kỹ năng chuyên ngành còn đòi hỏi ở người làm một khả năng thiên bẩm nào đó. Và quy luật người tài thì thường có tật ở mọi thời đại và mọi quốc gia đều là điều không phải bàn cãi. Tuy nhiên, may mắn thay, vẫn còn một quy luật nữa là vỏ qu‎ý‎t dày thì có móng tay nhọn. Cách lãnh đạo các ngôi sao là vấn đề mà bài viết này muốn đề cập đến. 

Tại Trung tâm Tổ chức các sự kiện “KnyazevЪ” ở Mátxcơva, hàng tháng, có một nhóm người tụ tập để chơi một trò lạ lùng. Họ hoá trang mặt mũi bẩn thỉu, ăn mặc rách rưới và đi đến trung tâm thành phố để đóng giả làm những người… vô gia cư. Họ xin người qua đường tiền, đồ ăn, quần áo… Sau vài giờ cải trang thành người ăn xin, những người “vô gia cư” lại thay quần áo và đi vào một khách sạn hạng sang để chia sẻ với nhau những ấn tượng vừa thu được. 

Tổng giám đốc “KnyazevЪ” – Sergei Knyazev cho biết: đây là một nhóm người tài năng và họ chơi trò này để giảm căng thẳng. Ông cho rằng: trời đã sinh ra làm người có tài thì thường kèm theo những tính cách khác người. Họ suy nghĩ lạ lùng và cách nhìn nhận cuộc sống cũng không giống ai. 

Ở công ty họ làm việc theo một phong cách riêng. Họ không thể hiểu được tại sao sếp lại không hài lòng khi họ nói chuyện điện thoại hàng giờ liền, hay ngồi gác chân lên bàn và nhìn chòng chọc vào một điểm cả ngày khi đang bận nghĩ đến một điều gì đó. Họ có thể xin nghỉ một ngày, nhưng có thể kéo dài đến cả tuần không ló mặt đến chỗ làm việc. Đến khi sếp không chịu đựng được nữa định cho nhân viên vô kỷ luật này thôi việc, thì họ lại mang đến trình sếp một đống các ý tưởng hoặc giải pháp xuất sắc khiến cho không ai còn bận tâm đến những khuyết điểm của họ nữa. Có lẽ, đây là bản tính của những tài năng bẩm sinh. 

Các bộ quần áo công sở chỉnh chu, đầu tóc gọn gàng là những điều không bao giờ có thể nhìn thấy ở những con người này. Khác với một nhân viên nhà băng kín đáo, họ thường hay chơi trội để thu hút sự chú ý của mọi người. Họ có thể ăn mặc rất sặc sỡ, khi nói thì hoa chân múa tay, hay sử dụng những ngôn từ gây “sốc”. Nói chung, những người này thường rất khác lạ trong thế giới thường. 

Họ không quan tâm tới bất cứ một điều gì khác ngoài bản thân và công việc của mình. Đôi lúc, có cảm giác họ không cần ăn, không cần mặc và cũng không cần tiền. Không hiếm khi, người thiết kế quảng cáo không biết công việc của anh ta đáng giá bao nhiêu theo giá thị trường , người chủ có thế bán nó với giá 10 nghìn đô-la hay 100 nghìn, anh ta cũng không quan tâm. 

Một trong những khiếm khuyết nổi bật nhất của những “thiên tài” là vô kỷ luật. Buộc họ đi làm đúng giờ gần như là điều không thể. Có người đi làm muộn cả giờ đồng hồ, người khác thì gần hết giờ mới đến, họ bỏ ngoài tai mọi lời nhắc nhở của sếp. Theo các chuyên gia tâm l‎ý, những người luôn khao khát tự do thì thường có các hành vi này. 

Sergei Knyazev cho rằng cần phải chiến đấu với căn bệnh vô kỷ luật của các “ngôi sao”, nhưng phải thận trọng. Đôi khi, ông cũng phải nhắm mắt bỏ qua việc đi làm muộn của những nhân viên dưới quyền. 

– Tôi cũng không bao giờ bắt buộc nhân viên của mình đến làm từ 9h sáng, – Elena Makashova, tổng giám đốc một nhà mốt cùng tên, đồng tình với quan điểm của Sergei Knyazev. – Bản thân tôi cũng là một người làm việc trong lĩnh vực đòi hỏi sự sáng tạo nên rất hiểu điều này. Một nhà thiết kế thường không thể dạy sớm vào buổi sáng. Còn nếu bắt buộc phải làm như vậy, thì cả ngày họ sẽ mất hết tâm trạng và khả năng tưởng tượng để làm việc. 

Tuy nhiên, nếu sếp để cho những “thiên tài” của mình quá tự do, thì căn bệnh “ngôi sao” của họ sẽ có điều kiện phát triển. Sergei Knyazev khuyên trong trường hợp này cần phải “dội một chút nước lạnh lên đầu họ”: nghiêm khắc nhắc nhở; không khen ngợi hoặc giao những dự án thú vị cho người khác. Các biện pháp này rất có hiệu lực đối với những “thiên tài”. 

Quan điểm này cũng nhận được sự đồng tình của Giám đốc Bộ phận Phát triển quảng cáo của Hãng Dialog Media – Denis Debyatykh: “Những tài năng không ít thì nhiều đều mắc căn bệnh này. Cái chính là đừng để căn bệnh trở nên trầm trọng và lây lan ra xung quanh”. 

Nếu một tập thể bị hội chứng bệnh “ngôi sao”, thì không thể lãnh đạo được. Và khi đó, bắt buộc phải nói lời chia tay với người mang “virus” căn bệnh, dù họ có tài năng đến độ nào đi chăng nữa. 

Đối với một số người này thì sự ganh đua là động lực để sáng tạo, nhưng với người khác, khi thấy đồng nghiệp đưa ra được những ‎ý tưởng hoặc bản thiết kế xuất sắc, đã không kìm được ghen tỵ, quên cả công việc và chỉ nghĩ đến chuyện chứng tỏ rằng mình mới là giỏi nhất. 

– Trong trường hợp này cần phải bình tĩnh giải thích với các “thiên tài” tại sao bản thiết kế của người đồng nghiệp kia lại tốt hơn của anh ta, đồng thời cũng đừng quên nhắc tới những “chiến công” trong quá khứ của họ, khen ngợi và khẳng định rằng họ là người không thể thay thế, – Sergei Knyazev cho biết. – Và tốt nhất đừng để trong tập thể chỉ có một hoặc hai “thiên tài” nào đó nổi bật hẳn lên, cần phải động viên khen ngợi tất cả mọi người. 

Tại Trung tâm Tổ chức các sự kiện “KnyazevЪ”, các nhân viên không bao giờ biết mức lương và thưởng của người khác. Theo Sergei Knyazev, cách này có thể ngăn chặn để một cuộc cạnh tranh lành mạnh không bị biến thành sự thù định. 

Sự thiếu cảm hứng cũng là một trong các nguyên nhân làm cho những người làm trong lĩnh vực đòi hỏi sự sáng tạo không thể làm việc được. Nếu một “thiên tài” bị rơi vào trạng thái này, thì theo Sergei Knyazev tốt nhất là hãy kiên nhẫn chờ đợi một thời gian. 

– Hãy cho họ nghỉ phép vài ngày để sau đó họ đến chỗ làm việc với nguồn năng lượng mới và những‎ ý tưởng xuất sắc khác. 

Elena Makashova lại sử dụng phương pháp “gọi cảm hứng”. Bà tin rằng bất cứ một người tài năng nào cũng có thể tự tạo ra cảm ứng bằng l‎‎ý trí. Khi tìm kiếm ý tưởng, các nhà tạo mốt của Elena Makashova đã tốn hàng trăm tờ giấy để phác họa mới có cơ may tìm được một giải pháp thích hợp. 

Đôi khi những “thiên tài” chỉ thiếu một “cú hích” nhỏ. Ở hãng Dialog media mọi người vẫn nhớ câu chuyện về một nhân viên thiết kế vò đầu bứt tai mấy ngày liền không thể thiết kế nổi logo cho một công ty, tất cả các bản phác thảo đến cuối ngày lại bị vứt vào sọt rác. Khi chỉ còn hai ngày nữa là đến hạn chót với khách hành, sếp tuyệt vọng gọi điện cho người thiết kế vào một giờ sáng: “Anh hãy nghĩ ra một cái gì đó thật mốt và thật tròn chặn!”. Người thiết kế lấy cảm hứng từ câu nói của sếp đã nghĩ ra một phương án làm kinh ngạc mọi người trong thế giới quảng cáo. 

Nếu những chuyên gia kỹ thuật, các nhân viên bán hàng hoặc các công chức bàn giấy có thể khích lệ họ làm việc bằng những quyền lợi vật chất, thì đối với những người làm việc trong lĩnh vực sáng tạo phải làm theo cách khác hẳn. 

“Đối với họ thì điều tối quan trọng là có được một công việc thú vị, – Sergei Knyazev cho biết. – Hãy tạo cho họ những điều kiện thật tốt để họ không phải bận tâm đến bất cứ một việc gì ngoài công việc của mình và giao cho họ những dự án thật thú vị. Và khi đó bạn sẽ nhận được sự đền bù xứng đáng”. 

Chính vì vậy mà Hãng Thiết kế quảng cáo UNIQA C.E. đã không làm việc theo khuôn mẫu và chỉ nhận những thiết kế không theo chuẩn mực thông thường. Nhờ vậy mà UNIQA C.E đã thu hút được rất nhiều nhân viên tài năng. 

Sự đề cao và kính trọng của người khác chính là cách tốt nhất để khơi nguồn cảm hứng cho sáng tạo. Sergei Knyazev bao giờ cũng trân trọng chúc mừng những nhân viên xuất sắc nhất sau mỗi dự án thành công. Ông tận dụng mọi cơ hội để nói với các nhân viên của mình rằng họ là những người tài năng và không thể thay thế. 

Trong trường hợp, nếu một nhân viên phải tốn rất nhiều công sức mới có thể đưa ra một thiết kế hoàn hảo được tất cả các đồng nghiệp khác khen ngợi nhưng người đặt hàng lại không vừa ‎ý, thì phải làm thế nào? Để khỏi làm tổn thương những người này, một số tập thể vẫn khen thưởng họ cả khi dự án không được bên đặt hàng chấp nhận. Ví dụ, công ty có thể thành lập một ban giám khảo đánh giá những bản thiết kế của trên góc độ chuyên môn. Đôi khi, khách hàng không muốn trả tiền cho những bản thiết kế xuất sắc do thiếu hiểu biết, thì nhờ vào cách này những người tài năng và nhạy cảm của chúng ta vẫn giữ được cảm hứng để tiếp tục làm việc. 

Để những ‎ý tưởng độc đáo không bao giờ rời bỏ những người làm việc trong những lĩnh vực sáng tạo, thì công ty phải tạo điều kiện cho nhân viên có thời gian xả hơi và thư giãn. Cách thông thường nhất là tổ chức những buổi vui chơi giải trí chung cho toàn thể nhân viên trong công ty. Các cuộc vui càng lạ lùng bao nhiêu, thì họ lại càng nhanh chóng phục hồi sức lực để “chiến đấu” tiếp bấy nhiêu. 

Nhân viên của Trung tâm “KnyazevЪ” tổ chức các buổi “nạp năng lượng tinh thần” gần như hàng tuần. “Khi đóng giả làm những người vô gia cư, chúng tôi cảm nhận được sự ghê tởm của những người xung quanh, – Sergei Knyazev cho biết. – Chính trong hoàn cảnh đặc biệt này, khi mọi người xua đuổi và không chấp nhận chúng tôi, chúng tôi đã học được cách giúp đỡ và hỗ trợ lẫn nhau để cùng xây dựng một bầu không khí thân thiết bên trong công ty. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người làm công tác sáng tạo”. 

Những nhân viên của Sergei Knyazev còn đóng giả làm những người đánh đàn hoặc hát rong ngoài đường, chơi trò chạy len qua những chiến ô-tô đang đứng chờ vì bị tắc đường… 

Ngoài ra còn nhiều vũ khí hiệu quả khác để khích lệ tinh thần của những “ngôi sao”. Đó có thể là những khóa học hoặc cho họ tham dự những cuộc triển lãm chuyên ngành quốc tế. Các cách thức này không những được sử dụng như là một phần thưởng cho một thiết kế thành công mà còn tạo ra nguồn cảm hứng và sáng tạo đối với những người làm công tác đòi hỏi phải có trí tưởng tượng bay bổng. 

Tuy nhiên, với một cơ chế khuyến khích sự sáng tạo dù có tốt đến đâu cũng không thể hoạt động hiệu quả nếu bản thân người lãnh đạo không phải là một người sáng tạo bẩm sinh. Ở một nhà xuất bản sách nổi tiếng vẫn còn lưu truyền câu chuyện về người lãnh đạo vốn là một cựu sĩ quan. Ông ta là một người không nhân nhượng và kiên qu‎yết xây dựng một bộ máy kỷ luật. Tuy nhiên, không một nhân viên nào có thể chấp hành nội quy “trại lính” với các bản báo cáo hàng ngày. Ở nhà xuất bản bùng nổ một cuộc chiến thực sự giữa nhân viên và lãnh đạo và cuối cùng chiến thắng thuộc về những người “thấp cổ bé họng”. Nhà lãnh đạo quân sự buộc phải ra đi. 

Những phương pháp tốt nhất để kích thích những “thiên tài”: 

Một bầu không khí làm việc dễ chịu; 

Các điều kiện làm việc hoàn hảo (có các thiết bị kỹ thuật cao, phòng làm việc ấm cúng, bữa ăn trưa miễn phí…); 

Một bầu không khí làm việc dễ chịu; 

Các điều kiện làm việc hoàn hảo (có các thiết bị kỹ thuật cao, phòng làm việc ấm cúng, bữa ăn trưa miễn phí…); 

Công việc thú vị; 

Thời gian biểu làm việc tự do; 

Có khả năng thăng tiến trong công việc; 

Khen ngợi; 

Các buổi vui chơi giải trí chung cho toàn thể nhân viên trong công ty; 

Các phúc lợi xã hội; 

Phong cách lãnh đạo khoáng đạt. 

Cách nghỉ giải lao dành cho những “thiên tài” 

Các nhà nghiên cứu thuộc Viện Não học Nga khuyên, thỉnh thoảng nên dành thời gian 5 phút để vẽ. Hội họa giúp phát triển bán cầu não phải nơi điều khiển khả năng sáng tạo và tưởng tượng. 

Tại Mỹ, các chủ doanh nghiệp có chế độ cho phép các nhân viên tài năng của mình được nghỉ dài ngày. Chẳng hạn, tạp chí Newsweek cho biên tập viên, phóng viên đã làm việc ít nhất mười lăm năm trong tòa báo có thể nghỉ sáu tháng mà vẫn hưởng 50% lương. Những nhà thiết kế và họa sĩ của hãng Procter & Gamble cứ bảy năm lại có thể được nghỉ ba tháng. Mặc dù, đây là kỳ nghỉ không lương nhưng họ còn được hưởng rất nhiều các chế độ ưu đãi khác nữa.