Vinalines đòi hủy phán quyết của trọng tài: Tự lựa chọn, không tuân thủ

Bị Hội đồng trọng tài của Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) xử thua và bắt bồi thường DN nước ngoài, Vinalines đã đệ đơn ra TAND TP Hà Nội đòi hủy quyết định trọng tài. Đồng thời, Bộ GTVT – cơ quan chủ quản của Vinalines cũng có văn bản gửi TAND TP Hà Nội đề nghị cơ quan này sớm xem xét đơn yêu cầu của Vinalines về việc hủy phán quyết của VIAC.

Không còn yếu tố “sân nhà”

Đầu năm 2014, Hội đồng trọng tài thuộc VIAC đã ra phán quyết buộc Vinalines phải bồi thường cho nhà thầu thi công gói thầu 6b1, Dự án Xây dựng cảng trung chuyển quốc tế Vân Phong là Cty SK Engineering & Construction (SKE&C) của Hàn Quốc 65,4 tỷ đồng. Đây là khoản tiền mà Hội đồng trọng tài (HĐTT) buộc Vinalines phải thanh toán cho lô cọc thép 544 đoạn SPP mà Cty SK E&C mang đến công trường trước khi dự án bị dừng đột ngột để điều chỉnh chủ trương đầu tư vào năm 2012.

Trước đó, để triển khai dự án Cảng Vân Phong, vào tháng 10/2009, Vinalines và liên danh nhà thầu là Cty SK E&C – TCty Xây dựng đường thủy (Vinawaco) đã ký hợp đồng số 03/VP/2009 thi công gói thầu số 6b1. Hợp đồng xây dựng cầu tàu này có giá trị gần 1.000 tỷ đồng và được khởi công vào tháng 10/2009, dự kiến hoàn thành sau 20 tháng thi công.

Đại diện Vinalines cho rằng, HĐTT ra phán quyết mà không căn cứ vào các quy định Hợp đồng về nghiệm thu và thanh toán. Cụ thể, Cty SK E&C không hề có giá trị hoàn thành và kê khai thuế hàng tháng theo Điều 14.3 của Hợp đồng; không có hồ sơ thanh toán theo Điều 14.17; không có hồ sơ sản xuất lô cọc ống thép; không có biểu xác định giá lô cọc theo Điều 13.8.2/ĐKR Hợp đồng có xác nhận của chủ đầu tư. Vinalines còn tố, Cty SK E&C sử dụng một chứng cứ giả mạo là bản photocopy một thư trao đổi công việc giữa tư vấn giám sát và Giám đốc Ban Quản lý dự án để làm “Chứng chỉ thanh toán tạm” cung cấp cho HĐTT xét xử. HĐTT không hề xác minh tài liệu quan trọng này với tư vấn giám sát và Giám đốc Ban Quản lý dự án khi xét xử và ra phán quyết.

Bên cạnh đó, Vinalines cũng cho rằng, chính Cty SK E&C mới là bên vi phạm hợp đồng, khi nhà thầu này đã không thực hiện trách nhiệm thầu chính theo các quy định trong hợp đồng đã ký cũng như theo pháp luật Việt Nam về thực hiện dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn nhà nước. Lô cọc ống thép nhà thầu này đưa đến công trường là sai quy cách, không có hồ sơ sản xuất, không tuân thủ hợp đồng về số lượng và giá cả. Bên cạnh đó, Cty SK E&C không thực hiện quy định nghiệm thu khối lượng, khai thuế hàng tháng và ký đề nghị thanh toán.

HĐTT cho rằng, với cơ sở hồ sơ do Cty SK E&C đệ trình, Vinalines đã không thực hiện đúng các điều khoản hợp đồng khi từ chối thanh toán khối lượng cọc thép được nhập về Việt Nam. Đây là hạng mục đã có xác nhận của tư vấn giám sát. Theo phán quyết của HĐTT, ngay cả khi nhà thầu chưa hoàn thiện bộ hồ sơ thanh toán, nhưng nếu tư vấn đã phát hành Chứng chỉ thanh toán tạm, thì chủ đầu tư buộc phải thanh toán. Thậm chí, trong trường hợp tư vấn không kiểm tra sự chính xác và tính phù hợp của Hồ sơ thanh toán mà vẫn thông qua và trình lên Vinalines, thì chủ đầu tư vẫn phải phê duyệt và thanh toán, rồi sẽ đi kiện tư vấn để đòi lại.

Thượng tôn pháp luật

Vinalines cho rằng, HĐTT vẫn ra phán quyết buộc họ phải thanh toán (và trả cả tiền lãi phát sinh chậm thanh toán) là “vi phạm nghiêm trọng pháp luật Việt Nam”. Không phục phán quyết của trọng tài, Vinalines đã đâm đơn ra Tòa án TP Hà Nội yêu cầu tòa xem xét hủy phán quyết nói trên. Đơn yêu cầu của Vinalines đã được toà thông báo thụ lý vào ngày7/3/2014, đến nay đang chờ xét xử.

Theo Luật Trọng tài thương mại, các bên tham gia tranh tụng bằng hình thức trọng tài tự lựa chọn trọng tài để thành lập HĐTT. Như vậy, HĐTT giải quyết vụ tranh chấp trên đương nhiên được cả hai bên thống nhất lựa chọn. Khi hai bên đã lựa chọn hội đồng trọng tài thì phải tuân theo phán quyết của hội đồng trọng tài này. Tòa án chỉ có thể tuyên hủy phán quyết trọng tài trong các trường hợp vi phạm về mặt tố tụng mà không xem xét về mặt nội dung.

Hội đồng trọng tài xét xử chỉ có thể giữ được uy tín bởi sự công minh của mình khi yếu tố “sân khách – sân nhà” không bị chi phối.

Tuy nhiên, trong thời gian chờ toà án xem xét huỷ phán quyết có trị giá trên 3 triệu USD, Vinalines phải gánh chịu những hậu quả nặng nề do Cty SK E&C đã liên tiếp yêu cầu nhà chức trách Hàn Quốc bắt giữ tàu biển của các Cty con thuộc Vinalines để làm tài sản bảo đảm thi hành phán quyết. Đại diện của Vinalines cho biết, để giải cứu hai con tàu bị bắt giữ trong thời gian nói trên, TCty đã phải bỏ ra 3 triệu USD nhằm thực hiện các thủ tục mở tài khoản phong toả để giải phóng tàu.

Nhìn lại vụ việc có thể thấy, các cơ quan thực thi pháp luật của các nước có thể có những cơ chế ưu ái với DN của họ. Tuy nhiên, việc HĐTT của Việt Nam đã ra phán quyết phần thua kiện thuộc về DN VN khẳng định rằng, HĐTT không hề thiên vị mà đặt tính thượng tôn của pháp luật lên trên hết. Một số luật sư nhận xét, HĐTT xét xử chỉ có thể giữ được uy tín bởi sự công minh của mình khi yếu tố “sân khách – sân nhà” không bị chi phối.

Thực tế, khi đầy đủ chứng lí thì đi tới đâu DN vẫn có thể thắng kiện. Vụ việc Tòa án Thương mại Bắc Kinh (Trung Quốc) đã chính thức tuyên thu hồi thương hiệu “Đức Thành” của ông Xie Hong Yi trả về cho Cty CP Vinamit (Việt Nam) vừa qua đã minh chứng. Đây là thành quả của hành trình kiện tụng qua 3 phiên tòa, kéo dài ròng rã 4 năm trời của Vinamit. Ngoài ra có thể kể đến vụ việc, TCty Lắp máy Việt Nam – LILAMA thắng kiện Tập đoàn Power Machinery (Liên bang Nga) vào giữa năm 2012, buộc tập đoàn này và bên liên quan là Ngân hàng Ngoại thương Nga phải thanh toán 4,2 triệu USD…

Đã nói đến pháp luật, nói đến xét xử thì yếu tố quan trọng hàng đầu là phải công minh, độc lập. Mỗi hội đồng, mỗi cơ quan xét xử chỉ có thể lấy được niềm tin từ những phán quyết đặt thượng tôn pháp luật lên trên tất cả.