8 nguyên tắc mọi nhà đầu tư đều cần (Phần 1)

Sự hốt hoảng về mặt tài chính đã nhấn chìm thị trường chứng khoán, nhà đầu tư cá nhân và cả các chính phủ trên thế giới. Và hốt hoảng quả thực là từ hoàn hảo để miêu tả chuyện đã xảy ra vào mùa thu năm 2008.

Vào ngày 6 tháng Mười năm 2008, chỉ số trung bình công nghiệp Down Jones lần đầu tiên giảm xuống dưới 10.000 điểm kể từ năm 2004. Ngày 9/10, chỉ số Standard & Poor 500 đã giãm 42% so với năm trước, nhanh chóng xóa sạch những thành quả đã phải mất cả năm xây dựng. Cột mốc này xảy ra trong vòng chưa tới bốn tuần ngắn ngủi và đau khổ sau khi Lehman Brothers phá sản.

Warren Buffett không hề hốt hoảng và bán tháo. Ông vẫn giữ dược sự bình tĩnh, và đánh giá được tình hình. Ông cũng khuyến khích những người khác làm đúng như vậy, và nhắc họ nhớ rằng chúng ta đang trải qua khó khăn trước, sau đó chúng ta mới có thể dẫn đầu. Ông cũng nhắc những nhà đầu tư nhớ rằng thời điểm tốt nhất để mua cổ phiếu chính là khi tất cả mọi người đều tháo chạy khỏi thị trường, để lại rất nhiều món hời cho người nào sẵn sàng nhận lấy.

Buffett đã nói về tầm quan trọng của khí chất như thế này: “Đặc tính quan trọng nhất của nhà đầu tư là khí chất, chứ không phải trí tuệ… Bạn cần một “loại” khí chất không bắt nguồn từ cảm xúc do đồng tình hay bất đồng với đám đông”.

Ông còn nói thêm rằng: “Thành công trong đầu tư không có liên quan gì tới chỉ số IQ kể cả khi IQ của bạn ở trên mức 125. Khi bạn có chỉ số thông minh trung bình, điều bạn cần là khí chất để tránh đẩy người khác vào rắc rối trong đầu tư”.

Kết quả đầu tư của chính bạn sẽ được cải thiện nếu bạn học cách kiểm soát cảm xúc của mình và có khí chất kiểu Buffett.

Sau cuộc khủng hoảng và sự hoảng loạn năm 2008, vai trò và tầm ảnh hưởng của đấng mày râu trong nền kinh tế của chúng ta có vẻ đã bị thu hẹp lại rất nhiều so với phụ nữ.

Những nhà nghiên cứu cũng tìm hiểu khác biệt giữa những nhà đầu tư chuyên nghiệp, cả nam và nữ, nhấn mạnh sự thật rằng những thay đổi trong khí chất này không chỉ giới hạn trong thế giới của cá nhân nhà đầu tư. Và một số những nghiên cứu thú vị nhất gần đây đã bắt đầu khám phá ra vai trò của hoóc-môn nam tính (testosterone) trong đầu tư, mạo hiểm và giao thương.

Đàn ông thường cho rằng họ biết nhiều hơn những gì họ thực sự biết. Ngược lại, phụ nữ lại dễ dàng thừa nhận những gì họ không biết hơn.

Bởi quá tự tin nên đàn ông sẽ giao thương nhiều hơn phụ nữ. Và giao thương nhiều sẽ kéo tụt kết quả, gia tăng chi phí giao dịch và gần như là vật cản đối với những quyết định đầu tư thông minh.

Bạn có thể là nhà phân tích thị trường chứng khoán giỏi nhất, nhưng nếu không có tư duy đúng đắn, bạn có thể bị nhấn chìm.

Phụ nữ dễ “ngồi im” hơn đàn ông trong suốt những trò hề mạo hiểm của thị trường biến động, không động vào danh mục đầu tư của họ. Đàn ông thường có xu hướng hoảng loạn và bán tháo cổ phiếu của họ trong thời điểm sai lầm – khi chạm đáy. Hiển nhiên họ rơi vào thua lỗ nặng, và cũng dễ thất bại khi thị trường hồi phục. Sự tự tin thái quá của đàn ông khiến họ giao dịch khi họ không nên giao dịch, khi hành động tốt nhất là nên giữ vững lập trường, đứng im.

Nhà đầu tư nữ thường:

1. Giao dịch ít hơn nam giới

2. Không thể hiện sự tự tin thái quá: Đàn ông nghĩ họ biết nhiều hơn những gì họ thực sự biết, trong khi phụ nữ lại có nhiều khả năng biết những điều mà họ cũng không biết là mình biết

3. Tránh nguy cơ giỏi hơn nhà đầu tư nam

4. Ít lạc quan hơn, do đó, thực tế hơn so với đồng nghiệp nam

5. Dành nhiều thời gian và nỗ lực hơn để nghiên cứu những khoản đầu tư có thể, cân nhắc mọi chi tiết và góc cạnh, đồng thời cân nhắc mọi quan điểm thay thế

6. Miễn dịch tốt hơn đối với áp lực xung quanh, và có xu hướng đưa ra quyết định tương tự bất chấp người đang dõi theo là ai

7. Học từ chính sai lầm của bản thân

8. Có ít hoóc-môn nam tính hơn nam giới, chính vì thế họ ít mạo hiểm hơn, điều này dẫn tới những cấu trúc thị trường kém khắc nghiệt hơn

Tám đặc tính kể trên tạo nên một kiểu tư duy đầu tư mà tất cả những nhà đầu tư – nam cũng như nữ – đều nên học hỏi. Và tất cả chúng ta đều có thể – hoàn toàn có thể – học hỏi được.

Chúng ta có thể đạt được những kết quả gần giống như kết quả tuyệt vời của các nhà đầu tư nữ – và của cả Warren Buffett – nếu chúng ta thực hiện đúng như vậy.

Warren Edward Buffett sinh ngày 30/8/1930, ở vùng quê Omaha, bang Nebraska. Với tất cả những gì chúng ta biết về con người ông sau này, chẳng có gì ngạc nhiên khi biết lúc nhỏ, Warren Buffet là một đứa trẻ sớm phát triển, có quan tâm đặc biệt và hứng thú với các con số, các chi tiết và với việc kiếm tiền. Buffett rất thông minh và nỗ lực, lần đầu đột phá vào thế giới thương mại là khi mới 6 tuổi, với việc bán kẹo cao su. Warren tiếp tục kiếm tiền bằng mọi cách mà một đứa trẻ có thể làm được, từ việc bán những chai sô-đa ở quanh khu vực mình ở, tới bán những quả bóng cho những người chơi ở sân gôn trong vùng.

Khi Buffett 12 tuổi, cha cậu được bầu vào Quốc hội, buộc gia đình phải chuyển từ Omaha tới thủ đô Washington, D.C. Buffett không hứng thú với việc chuyển nhà, và gặp khó khăn trong việc kết bạn cũng như hòa nhập với ngôi trường mới. Tuy vậy, tình yêu kinh doanh và sự chăm chỉ của cậu đã được thưởng xứng đáng khi cậu bắt đầu công việc giao tờ báo mà cậu yêu thích, tờ Washington Post. Chính việc sớm được tiếp xúc với ngành công nghiệp báo chí này đã giúp Buffett phát triển tình yêu với những con chữ in, “thứ tình yêu” vẫn còn mãnh liệt cho tới tận ngày nay.

Ở trường trung học, Buffett vẫn tiếp tục công việc giao báo, và bắt đầu những ngành kinh doanh phụ trợ nhờ số tiền kiếm được từ việc giao những tờ báo đó. Cậu đã mua một trang trại rộng 40ha ở Nebraska, cách Omaha khoảng một giờ đi đường, và cho một nông dân thuê trang trại đó, và người này phải chia lợi nhuận thu được cho cậu. (Hãy nhớ, chúng ta vẫn đang nói về anh chàng học sinh trung học phổ thông đấy nhé!)

Lần đầu Buffett học về cổ phiếu và đầu tư là từ bố cậu, một chuyên gia môi giới chứng khoán ở Omaha trước khi trở thành một nghị sĩ. Cậu mua số cổ phiếu đầu tiên của mình ở tuổi 11, đầu tư cho Cities Service Preferred (Dịch vụ thành phố được yêu thích). Cậu mua ba cổ phiếu cho mình, và ba cổ phiếu cho chị gái Doris, với giá 38 USD/cổ phiếu.

Thật không may là chỉ một thời gian ngắn sau đó, mã cổ phiếu này thất bại, tụt 29% xuống còn 27 USD/cổ phiếu. Buffett vẫn giữ, nhưng cậu bé 11 tuổi lại thấy lo sợ về việc cậu có thể đánh mất số tiền của chị gái. Tất nhiên cậu ghét việc tự mình làm mất tiền của mình, nhưng việc nghĩ mình có thể kéo cả chị gái ngã theo khiến cậu rất buồn phiền. Khi mã cổ phiếu của Cities Service tăng trở lại, tới giá 40 USD/cổ phiếu, Buffett đã bán, kiếm được 5 đô lợi nhuận cho cả hai chị em. Sau đó, giá cổ phiếu của Cities Service tăng mạnh, lên mức 200 đô/cổ phiếu. Đối với một thanh niên sau này là một bậc thầy, tai nạn này, và sự thiếu kiên nhẫn của cậu, không phải điều cậu có thể sớm quên.

Sau khi hoàn thành chương trình cử nhân ở Đại học Nebraska, Buffett đã nhắm tới trường Kinh doanh Harvard. Tuy nhiên, tạo hóa trêu ngươi, Buffett đã bị trường Harvard từ chối. Cuối cùng, ông theo học trường Kinh doanh Cobumbia. Tại đây, Buffett đã gặp người sau này trở thành cố vấn, người có ảnh hưởng lớn nhất tới ông, người mà bản thân cũng là một bậc thầy về đầu tư giá trị – Benjamin Graham. Đây chính là nơi để Buffett trở thành « Huyền thoại Buffett ».

Khi trở lại quê, Buffett vào làm cho công ty môi giới chứng khoán của bố. Ở đây, cũng như tất cả nhân viên môi giới chứng khoán khác, Buffett cũng phải chạy đông chạy tây, gọi điện thoại cho mọi người và thuyết phục họ mua cổ phiếu. Công việc thiên về marketing nhiều hơn là nghiên cứu và phân tích thực sự. Buffett đã thành công với tất cả những người mà ông quen biết. Nhưng ngoài nhóm người đã biết ông từ trước đó, ông gặp rất nhiều khó khăn.

Vài năm sau, Buffett chuyến tới New York, làm việc tại Graham-Newman, phân tích các công ty và gợi ý những công ty bị đánh giá thấp để đầu tư. Điều này phù hợp với điểm mạnh và bản chất ham học hỏi của Buffett, giúp ông tỏa sáng.

Khi Graham nghỉ hưu, Buffett cũng quyết định đi khỏi Graham-Newman, về lại Omaha, thành lập Công ty Buffet Associates với 7 thành viên, vốn góp ban đầu của ông là 100.000 đô la cộng với 105.000 đô la từ sáu thành viên còn lại,

Với những khoản lợi nhuận khổng lồ, và với cách cơ cấu phí theo kiểu đối tác chỉ phải trả phí cho Buffett khi ông đam lẹi tiền cho họ thì việc mọi người ở khắp nơi bàn tán về điều đặc biệt đang xảy ra ở Omaha chỉ là vấn đề thời gian.

Vào thời điểm đóng cửa công ty năm 1969, các đối tác của Buffett đã thu được 32% lợi nhuận trung bình hàng năm trước các khoản phí. Đó là điều chưa ai từng nghe nói, cả khi đó và cả bây giờ.

Năm 1962, Buffett bắt đầu gom cổ phiếu chi phối của một công ty may mặc nhỏ của nước Anh – Berkshire Hathaway, công ty mà theo ông là đã bị đánh giá thấp. Ông tin rằng có thể mua cổ phiếu với giá rẻ, sau đó bán số cổ phiếu đó lại cho chính công ty đó với giá cao hơn.

Từ năm 1965 tới năm 2010, lợi nhuận góp hàng năm tính trên một cổ phần theo giá trị sổ sách của Hathaway đạt mức ấn tượng 20,2%, so với con số tổng lợi tức khiêm tốn của S&P 9,4%, bao gồm cả cổ tức.

Buffett thật sự là ông vua của lối suy nghĩ mua và giữ, “giao dịch ít”. Ông cực lực phản đối chuyện giao dịch ngắn hạn.

Buffet nhấn mạnh, khi bạn mua một cổ phiếu, không phải là bạn đang mua mấy cái mã điện tử, mà là bạn đang mua một phần của một công ty đang sống, đang thở.

Hình ảnh những nhà giao dịch phố Wall quát tháo, mua bán tấp nập, nhảy từ cổ phiếu này sang cổ phiếu khác trong đầu chúng ta hoàn toàn đối lập với hình ảnh người đàn ông có tên gọi Warren Buffett – tính toán, thận trọng, chi li và kiên nhẫn.

Buffett cũng thích khuyến khích các nhà đầu tư xem quyết định đầu tư của mình như một tờ phiếu đục lỗ có chứa « 20 lỗ » dùng trong cả đời. « Với mỗi một quyết định đầu tư, tờ phiếu đó sẽ được đục một lỗ, và như vậy, phần đời còn lại của ông ta sẽ bớt đi một cơ hội ». Buffett nói thêm : « Bạn không bao giờ sử dụng hết 20 lỗ đó nếu bạn chỉ dành chúng cho những ý tưởng tuyệt vời ».

Sự kiên nhẫn của Buffett cũng là một đặc tính quan trọng khác làm nên phong cách và khí chất đầu tư của ông. Ông sẵn sàng chờ, ngồi trên cả núi tiền, chờ cho tới khi tìm thấy cơ hội hoàn hảo để đầu tư. Điều này đồng nghĩa với việc có thể phải kéo dài giai đoạn khó chịu là ngồi đợi thị trường leo lên đỉnh cao mới.

Buffett đã kiên nhẫn để khoản tiền mặt khoảng 44 tỷ đô la nằm im trong bảng cân đối kế toán của Berkshire từ 2004 đến 2007. Cuối cùng, ông đã tìm thấy « lời mời chào béo bở » khi thị trường tụt dốc vào mùa thu 2008 trong cuộc khủng hoảng tài chính. Ông đã dùng 20 tỷ đô la chộp lấy các mảnh của General Electric và Goldman Sachs.

Một trong những câu nói nổi tiếng và bất hủ của ông vẫn thường được trích dẫn là : « Hãy tham lam khi người khác sợ hãy, và hãy sợ hãi khi người khác tham lam ».

Trở thành một nhà đầu tư thành công không phải dễ. Nó đòi hỏi sự chịu đựng ngoan cường, sức mạnh, sự chuẩn bị và sẵn sàng tránh hành động chỉ vì “cần phải làm gì đó”. Để đạt được điều đó, hãy ghi nhớ những điều này:

• Hãy nhớ bạn đang mua một phần của một doanh nghiệp thực sự.

• Hãy nhìn xa trông rộng.

• Hãy kiên nhẫn.

Cùng với triết lý lâu dài chắc chắn, sự nhất quán, kiên định trong vòng tròn năng lực – hay biết là mình biết gì và biết mình không biết gì – là một đặc tính nổi tiếng khác làm nên con người Buffett. Đối với Buffett, việc biết bạn đang đầu tư vào cái gì là điều rất quan trọng.

Đầu tư vào các công ty mà bạn hiểu là điều rất quan trọng, vì thế hãy nhớ:

• Phạm vi hiểu biết của Buffett có thể khác với của bạn.

• Hãy nghĩ và học điều nằm trong độ bao phủ của vòng tròn năng lực của bạn.

• Hãy kiên định, bất kể thế nào đi chăng nữa.

Buffett tin rằng kiểu đầu tư lâu dài trong vòng tròn năng lực sẽ đem lại sự giàu có thịnh vượng cho những nhà đầu tư thông minh. Quan điểm này được bổ sung bởi bản tính chống lại nguy cơ của ông. Buffett cho rằng tránh càng xa đầu cơ càng tốt, và nên hướng tới kiểu đầu tư mình-là-chủ-sở-hữu.

Tính toán giá trị thực của một công ty là điều cần phải làm trước khi bắt đầu suy nghĩ tới việc có hay không một biên an toàn khả dĩ.

Có thể tìm thấy một cách tránh rủi ro khác của Buffett trong thái độ của ông về nợ nần. Vấn đề của nợ nằm ở chỗ nếu sử dụng thái quá, nó có thể trở thành thảm họa khi thời gian trả nợ gần kề. Buffett thích giữ cho Berkshire dư dả tiền mặt nhất có thể.

Buffett còn hạn chế rủi ro bằng cách ở trong cái gọi là “phạm vi hiểu biết” của mình. Bằng cách trung thành với điều mình biết, Buffett đã giảm bớt rủi ro của việc đưa ra một quyết định tồi dựa trên những hiểu biết và giả định sai lầm.

Buffett quản lý rủi ro nhiều hơn bằng cách chủ yếu đầu tư vào các công ty có trụ sở ở Mỹ thay vì mua cổ phiếu của các công ty nước ngoài.

Sự đầu tư nào cũng tiềm ẩn nguy cơ. Tuy nhiên, không cần phải mạo hiểm nhiều hơn mức cần thiết. Hãy đi theo sự chỉ dẫn của Buffett:

• Đeo đuổi một hệ số an toàn thích hợp.

• Tránh càng xa nợ càng tốt.

• Ở trong vòng tròn năng lực của bạn.

• Nghiên cứu trước khi đầu tư ở nước ngoài.

Chẳng nghi ngờ gì về việc Buffett là một người lạc quan bẩm sinh, nhưng ông lại rất thông thái trong việc nhận ra và tận dụng sự thật là những thời điểm bi quan có thể tạo ra những hoàn cảnh đem lại sự giàu có cho nhà đầu tư về lâu dài.

Cố vấn của Buffett – Ben Graham đã viết về một nhân vật hư cấu có tên là “Ông Thị Trường” (Mr. Market): Nếu bạn nói không với ông ta một ngày thì không thành vấn đề – ông ta sẽ trở lại vào ngày hôm sau với một lời đề nghị khác. Buffett thích cách so sánh này, và đã nhắc nhở các nhà đầu tư rằng họ phải chịu trách nhiệm về Ông Thị Trường – chứ không phải ngược lại. Bạn không nên bị ảnh hưởng tâm lý quá nhiều trước những động thái đỏng đảnh của ông ta.

Thái độ này cũng chính là điều đã giúp Buffett tránh được các giai đoạn quá khích và cuồng loạn.

Để đảm bảo bạn không bị vướng vào chủ nghĩa bi quan không cần thiết, hãy nhớ:

• Bình tĩnh, điềm đạm về các khoản đầu tư của bạn nói riêng và về thị trường nói chung. Hãy học cách không quá khích trước các dao động hoặc không gục ngã trước sự sụt giảm của thị trường.

• Bạn chịu trách nhiệm về “Ông Thị Trường”. Đừng để ông ta bắt thóp bạn.

• Trích lời Buffett: “Khi đầu tư, bi quan là bạn, khoan khoái là thù”.

Buffett tin, và bạn cũng nên tin, rằng bạn nên dành nhiều thời gian để nghiên cứu trước khi mua cổ phiếu của một công ty nào đó. Chỉ biết mã chứng khoán niêm yết thôi là chưa đủ; bạn cần hiểu được công ty đó làm gì, kiếm tiền ra sao và ai là người điều hành công ty đó. Việc khảo sát này là phương cách hữu hiệu để xác định bạn đang xem xét một công ty có lợi thế cạnh tranh lâu dài và có đường hào kinh tế vững chãi, hay lại chỉ là một công ty nay-còn-mai-mất. Bạn không thể biết được tất cả những điều đó nếu bạn không nghiên cứu.

Chúng ta có thông tin dễ dàng hơn nhiều so với Buffett ngày xưa khi ông bắt đầu đọc và nghiên cứu về các công ty. Nhờ có Internet, khả năng tiếp cận nhanh chóng, miễn phí đối với các thông tin tài chính của chúng ta ngày nay gần như là không giới hạn.

Buffett phải trực tiếp tới Ủy ban Giao dịch chứng khoán để xem hồ sơ của các công ty. Ông nói “Đó là cách duy nhất để có được những thông tin đó”. Ông phải ra mặt và yêu cầu các tài liệu mà ông muốn về các công ty cụ thể từ thư viện của những công ty đó, và phải ngồi xuống, lần lượt đọc từng tí, từng tí một, và tự mình ghi chép. Ông bắt đầu thói quen này từ khi còn theo học trường kinh doanh Columbia, học hỏi từ thầy Ben Graham cách đào xới những khoản đầu tư tiềm năng.

Để tận dụng tối đa khoảng thời gian bạn dành cho việc nghiên cứu (điều thực sự cần thiết để trở thành một nhà đầu tư vĩ đại), hãy:

• Đọc, đọc và đọc.

• Đừng quên vòng tròn năng lực của bạn.

• Tránh thiên kiến xác nhận, hãy chủ động tìm kiếm thông tin ngược với kết luận của bạn, chứ đừng tìm kiếm những thông tin củng cố cho chúng.